Evet, belki de en çok bilimde, akademide….
Ecem Asma
Adı bütüncül olan bir yönetim şeklinin, her bir göstergenin diğer göstergelerle kurduğu ilişkilerden soyutlanarak incelendiği günümüz bilimiyle kanıtlanması/çürütülmesinin kendi içindeki ironisi yeterince açıktır diye düşünüyorum. Fakat, Bütüncül Planlı Otlatma’nın (BPO) ve Bütüncül Yönetim’in (BY) bilimsel olarak yeterince kanıtlanmış olmamasıyla ilgili görüşlerin sayısı azımsanmayacak durumda, belli ki bu konu düşündüğüm kadar açık değil. Bu yazıda, bu konuya değineceğim.
1980 yılında “The Savory Grazing Method” (Savory ve Parsons, 1980) olarak kavramsallaştırılan Bütüncül Yönetim (BY), 1983 yılında “The Savory Grazing Method” veya “Holistic Resource Management” olarak adlandırılmıştır (Savory, 1983). Bütüncül Yönetim, otlatma yönetimi ve karar verme çerçevesi içerir. Bütüncül Planlı Otlatma (BPO), otlatmanın çeşitli padoklarda bitkilerin iyileşme süresini gözeterek, uyarlanabilir ve yüksek yoğunluklu rotasyonunu önermektedir. Dünya genelinde, 2021 itibariyle, çiftçiler ve profesyoneller için BY eğitimi veren 50 farklı merkez (19 ülkede) tarafından uygulanmakta ve olumlu etkileri açıklanarak savunulmaktadır. Ancak bilimsel kanıtlara dayanmadığı gerekçesiyle çoğunlukla akademisyenlerden gelen eleştirilere maruz kalmıştır (Briske vd., 2008; Carter vd., 2014; Nordborg ve Röös, 2016; Sherren and Kent, 2019).
Bütüncül Planlı Otlatmanın (BPO)’nın, Anadolu Meraları olarak da sıklıkla tekrarladığımız, en önemli iddialarından biri, çiftlik hayvanlarının iklim değişikliğini potansiyel olarak azaltabilecek ve hatta tersine çevirebilecek büyük miktarlarda karbon tutulması ve gömülmesine yol açacağıdır (Savory ve Butterfield, 1999; Savory, 2013; Savory Institute, 2013).
Öncelikle, literatürde büyük bir kavram karmaşası olduğunun altını çizmekte fayda var. Çoğu makale Bütüncül Planlı Otlatma’yı anlayıp uygulamaktan ziyade Allan Savory’yi ve bu yöntemi ne pahasına olursa olsun çürütmeye yönelik yazılmış gibi. Pek çok kaynak, büyük meraların daha küçük alanlara bölünmesini ve hayvanların bu padoklarda yer değiştirilerek otlatılmasını içeren toplu otlatma (mob grazing) ve münavebeli otlatma (rotational grazing) rejimlerini BPO olarak kabul edip o sonuçları analiz etmiştir (McCosker, 2000; Briske vd., 2008; 2011; 2014; Hawkins 2017; Mann ve Sherren, 2018). Ancak, BPO’nin ne toplu otlatma ne de münavebeli otlatma ile ilişkilendirilemeyeceği kurucusu Savory tarafından açıkça belirtilmiştir (2018). Buradaki en önemli farklılık bütüncül yönetimin "Dört Temel Öngörü" adı verilen dört temel ilkeye dayanmasıdır. Bu dört temel ilke kısaca:
Dünyayı madde, enerji ve yaşam gibi bir bütün olarak inceleyen ve hiçbir yönü tek başına incelenerek özellikleri tahmin edilemeyen örüntülerden oluşan bir bütün olarak görmeyi gerektiren bütüncül bir bakış açısı
Çevrenin, nemin yıl boyunca ne kadar iyi dağıldığına ve ölü bitki örtüsünün ne kadar hızlı çözüldüğüne bağlı olarak kırılgan olmayandan çok kırılgana kadar değişen bir kırılganlık ölçeğinde sınıflandırılması
Otlayan hayvanların, yırtıcıların varlığında doğal olarak yaptıkları gibi yoğunlaşarak ve belli bir hızda yer değiştirerek hayvan sürüleri olarak otlamalarına neden olan hareket örüntüleri
Son olarak, geleneksel düşüncenin aksine aşırı otlatmanın, belirli bir alanda otlayan hayvan sayısıyla değil, bitkilerin ve toprağın hayvanlara maruz kaldığı süre ile ilgili olması
Yönetim odaklı birçok bilim insanı, bu uygulamanın çiftlikler için faydalı olduğunu savunur (Nordborg ve Röös, 2016). Ayrıca, birçok çiftçi, sürdürülebilirlik açısından güçlü bir mera yönetimi yaklaşımı olarak BPO'yı destekleyen kanıtlar olarak kendi deneyimlerine dayanarak BPO'yı tanıtmaya devam ediyor (Grissom ve Steffens, 2013; Grissom, 2014; Barton vd., 2020; Gill, 2020)
BPO ile ilgili eleştirilerden biri de uygulanan alanlardaki ekosistem tepkilerinin kanıta dayalı değerlendirilmediği bunun yerine deneyim ve anekdot ifadelerine dayanmasıdır. BPO’nın toprak ve ekosistem hizmetleri üzerindeki olumlu etkisini destekleyen kanıtlar oldukça anekdotal olsa da, bu gelişmelerin gerçek olmadığını göstermez. Bir uygulamanın, günün sonunda onu uygulaması gereken asıl kişilerce (üreticiler, çiftçiler, çiftlik yöneticileri) benimseniyor olması bir grup bilim insanı için anlaşılabilir değil herhalde...
BPO gelişimini destekleyen sınırlı kanıtın arkasındaki nedenlerden birinin, bilimin araştırmalarının başlangıçtaki amacı süreç içindeki yeni değişkenlere göre değiştiren uyarlanabilir, karmaşık modeller kurmadaki görece hantallığıdır. Ayrıca bu konunun ateşli bir anti-savunucusu olan Briske vd. (2008; 2011)’nin BPO araştırmaları aslında BPO değil münavebeli otlatmadır; bu nedenle, bulguları zaten tartışmalıdır. Briske'ye karşı bir başka argüman, Briske'nin çalışmasında düşük yem üretim dönemlerinde otlatma yönetimini ayarlamak yerine otlatma değişkenlerinin, -”otlatma yönetimini” diğer değişkenlerle karıştırmamak adına-, stoklama oranları, otlatma ve dinlenme planları gibi "sabit işlemler’ olarak kullanılmasıdır (Teague vd., 2009; 2013). Ancak BPO’da otlatma dönemleri esnektir ve hava olaylarındaki değişiklikler, yem mevcudiyeti, hayvancılık ve yönetim gereksinimleri dikkate alınarak yönetilir (Wolf, 2011).
Ekosistem bilimi perspektifinden, ortaya çıkan otlatma faaliyetlerinin etkilerini değerlendirmek kolay değil, çünkü düzenli deneysel tasarım prosedürü laboratuvar ortamındaki bi deney gibi titizlikle takip edilemez. Bu nedenle, sabit işlemler ile indirgemeci otlatma deneylerinin sonuçları veya eşdeğer bir şekilde, otlatma ve otlatma hariç tutmalar için yapılan karşılaştırmalar, çiftlikte otlatma yönetiminin sonuçlarını değerlendirmek için doğrudan kullanılamaz. Dahası bütünsel hedefler koyarak ekosistemlerin sıhhatini bütüncül olarak inceleyen yöntemler yerine kati ve tekrarlanabilir deneyler tasarlayarak sonucu takip etme çabası Bütüncül Yönetim’in varoluşuna taban tabana zıt bir durum. Bütüncül Yönetim, ekosistem tepkilerini açık bir kafayla gözlemlemeyi ve buna yönelik hızlı, anda ve uyarlanabilir kararlar almayı gerektiren açık uçlu bir planlama kabiliyeti gerektiriyor. Bu her geçen yıl, yönetilen bütünü anlayarak, tanıyarak geliştirilen bir kabiliyet.
Anadolu Meraları olarak bu sene başladığımız Ekolojik Çıktı Doğrulama sürecinde öğrendiklerimizle de emin olduk ki bütüncül bir ekosistem takibi ve ölçümü mümkün. Ekolojik Çıktı Doğrulaması sayesinde birbirlerini tamamlayan göstergelere, çok yönlü, yaşayan ve gelişen ekosistemler bütünü olarak bakarak, sonuçları gözlemleyip değerlendirmek, kati ve tekrarlanabilir deneyleri koşul tutmadan doğayı müthiş bir merak ve heyecanla anlamak için elimizdeki en güçlü araç.
Kaynakça
Briske, D.D., Derner, J.D., Brown, J.R., Fuhlendorf, S.D., Teague, W.R., Havstad, K.M., Gillen, R.L., Ash, A.J., Willms, W.D., 2008. Rotational grazing on rangelands: reconciliation of perception and experimental evidence. Rangeland Ecol. Manag. 61, pp.3–17.
Briske, D.D., Sayre, N.F., Huntsinger, L., Fernandez-Gimenez, M., Budd, B., Derner, J.D. 2011. Origin Persistence, and Resolution of the Rotational Grazing Debate: Integrating Human Dimensions into Rangeland Research, Rangeland Ecology & Management, 64(4), pp.325-334.
Briske, D.D., Ash, A. J., Derner, J. D., Huntsinger, L. 2014. Commentary: A critical assessment of the policy endorsement for holistic management, Agricultural Systems, 125, pp. 50-53.
Carter, J., Jones, A., O’brien, M.; Ratner, J., Wuerthner, G. 2014. Holistic Management: Misinformation on the Science of Grazed Ecosystems. Int. J. Biodivers. 23 April
Grissom, G., Steffens, T. 2013. Adaptive grazing management at Rancho Largo Cattle Company. Rangelands, 35, pp. 35-44.
Grissom, G. 2014. A producer's perspective on Savory’s TED talk. Rangelands, 36, pp.30- 31.
Gill, B. 2020. It’s Not The Cow, It’s The How. [Online]. TED Conferences, LLC. Available from: https://savory.global/tedx-bobby-gill/ [Accessed 17 August 2020]
Hawkins. H.J., 2017. A global assessment of Holistic Planned GrazingTM compared with season-long, continuous grazing: meta-analysis findings, African Journal of Range & Forage Science, 34(2), pp. 65-75.
Mccosker, T. 2000. Cell grazing - The first 10 years in Australia. Tropical Grasslands. 34,
pp. 207-218
Mann, C. and Sherren, K. 2018. Holistic Management and Adaptive Grazing: A Trainers’
View. 10(6), 1848.
Nordborg, M. and Röös, E. 2016. Holistic Management—A Critical Review of Allan Savory’s Grazing Method. [Online]. SLU, Swedish University of Agricultural Sciences & Chalmers Available from: https://internt.slu.se/globalassets/ew/org/centrb/epok/dokument/holisticmanagement_revie w.pdf. [Accessed 17 August 2020].
Savory A., Parsons S. D. 1980. The Savory grazing method. Rangelands. Rangelands 2, pp. 234–237.
Savory, A. 1983. The savory grazing method or holistic resource management. Rangelands 5, pp.155-159.
Savory, A., J. Butterfield. 1999. Holistic Management a New Framework for Decision Making. 2nd ed. Washington, DC, USA: Island Press
Savory, A. 2013. “How to fight desertification and reverse climate change” [Online]. TED Conferences, LLC. Available from: https://www.ted.com/talks/allan_savory_how_to_fight_desertification_and_reverse_climat e_change [Accessed 17 July 2020]
Savory, A. 2018. 8 June. [Online]. Twitter. Available from: https://twitter.com/AllanRSavory/status/1005022715605061633?s=20 [Accessed 17 July 2020]
Savory Institute. Not dated. Where we work. [Online]. Savory Institute. Available from: https://savory.global/hubs/. [Accessed 17 July 2020]
Sherren, K., & Kent, C. 2019. Who's afraid of Allan Savory? Scientometric polarization on Holistic Management as competing understandings. Renewable Agriculture and Food Systems, 34(1), pp.77-92.
Teague, W. R., Provenza, F., Kreuter, U., Steffens, T., Barnes, M. 2013. Multi-paddock grazing on rangelands: Why the perceptual dichotomy between research results and rancher experience?. Journal of Environmental Management,128, pp. 699-717
Wolf, K.M. 2011. Effects of High-Density, Short-Duration Planned Livestock Grazing On Soil Carbon Sequestration Potentials In A Coastal California Mixed Grassland: In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Science in Agriculture with Specialization in Soil Science. San Luis Obispo: California Polytechnic State University
Comments